Muaz b. Cebel (r.a) ve İctihad Hadisi

Hz. Peygamber'in (s.a.v) hal-i hayatında ictihad edip fetva verdiğini bildiğimiz az sayıdaki sahâbeden biri olarak 37-38 yıllık kısa ömre sığdırdığı büyük muvaffakiyetlerin hak ettiği ölçüde çalışılmadığını düşünüyoruz.

Bu çalışmanın, Mu‘âz b. Cebel'in (r.a) hayatı ve ilmî kişiliğinin yansıtılması yanında, “re'y ictihadı”nın temeli sayılabilecek yaklaşımını bize anlatan hadis konusundaki tartışmalara yeni bir boyut getireceğini umuyoruz.

Bu bağlamda İslâmî ilimler arasında mümtaz bir yeri bulunan Hadis ilmi içinde kendine yer bulmuş her yaklaşımın “mutlak doğru” olarak algılanmasının yol açabileceği mahzurlara söz konusu hadis özelinde dikkat çekmeye çalıştık.

Gerek Fukaha–Ehl-i Hadis ihtilafını gerekse Ehl-i Hadis'in kendi içindeki farklı yaklaşımları bu hadis özelinde çarpıcı şekilde gözleyebiliyoruz. Hicrî 3. asırdan sonra sıhhati tartışma konusu yapılan “ictihad hadisi” günümüzde de bakış açısı farklılıklarının kristalize olduğu zeminlerden birini oluşturmaktadır. Meşrep farklılıklarının nasıl kolaylıkla “taassub”a dönüşüverdiğinin çarpıcı örneklerini de yine bu hadis etrafındaki tartışmalarda müşâhede ediyoruz…