Tağıyev

2026 yılı, 26 Şubat-6 Mart 1926 tarihleri arasında Bakü'de düzenlenen Birinci Türkoloji Kongresi'nin 100'üncü yıldönümüdür. Sovyetler Birliği sınırları içinde yaşayan Türk halklarının tarihi, edebiyatı, dili, alfabesi, etnografyası ve kültürü ile ilgili önemli kararların alındığı bu Kurultay'da Latin alfabesine geçişin bilimsel ve metodolojik prensipleri detaylı bir şekilde ele alınmış ve hazırlanmıştır. Azerbaycan SSR Merkez Yürütme Komitesi Başkanı Samad Ağamalıoğlu'nun başkanlık ettiği Kurultay'ın Başkanlık Divanı'nda Türkiye'yi Ord. Prof. Dr. Mehmet Fuat Köprülü temsil etmiş, Azerbaycan kökenli Hüseyinzade Ali Bey de yine Türkiye'yi temsilen Kurultay Başkanlığının fahri üyelerinden biri olmuştur. Kurultay'dan dört yıl önce Arap alfabesi ile birlikte Latin alfabesini de kullanmaya başlayan Azerbaycan Türkiye'ye örnek teşkil etmiş, Türkiye 1928 yılında Latin alfabesine geçmiştir. Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Prof. Dr. Şahin MUSTAFAYEV, 9-11 Eylül 2024 tarihleri arasında Bakü'de gerçekleştirilen Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu Üçüncü Toplantısı'nda yaptığı konuşmada, 1926 1. Bakü Türkoloji Kurultayı'ndan bu yana Ortak Alfabe sürecini hatırlattı ve kabul edilmesi için Uluslararası Türk Akademisi, Türk Dil Kurumu ve Ortak Alfabe Komisyonu üyelerince iki yıldan beri üstün gayret gösterilen “Ortak Türk Alfabesi”nin ilkelerini dile getirdi. Söz konusu toplantıda, 34 harften oluşan “Ortak Türk Alfabesi”, Türk Devletleri Teşkilatının uhdesinde oluşturulan “Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu” tarafından oy birliğiyle kabul edildi. Bilimsel kısmı tamamlanan bu tarihî ve stratejik çalışmanın “Sonuç Bildirgesi” de ilgili devlet makamlarına ve Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi Başkanlığına sunulmak üzere hazırlandı ve Komisyon üyelerince oy birliğiyle kabul edildi. Bu bilgiler ışığında; 1926 tarihli Birinci Türkoloji Kurultayı'nın 100'üncü yılı olan 2026 yılı girmeden, 34 harfli Ortak Türk Alfabesiyle yayımlanacak bir kitap çok anlamlı bir adım olacaktır. Bu kitabın hangi kitap olacağı konusundaki önerimiz, Hayati Tek tarafından kaleme alınan, Türkiye'de Artmental Yayımevi, Azerbaycan'da ise Mimta Yayımları tarafından basımı gerçekleştirilen “Tağıyev: Asilzadenin Ötesinde” kitabıdır. Çünkü; Azerbaycanlı petrol milyoneri Hacı Zeynalabidin Tağıyev, sadece Azerbaycan'da değil Kafkasya genelinde okuma-yazma bilen bütün Türkleri, İsmail Gaspıralı Bey'in “Dilde, Fikirde, İşde Birlik” şiarıyla çıkardığı Tercüman Gazetesine abone ettirerek ücretini bizzat ödemiştir. Alaş Orda Hareketi'nin yayım organı Kazakistan Gazetesi'ne yüklü miktarda bağışta bulunmuştur. Bununla yetinmeyip, yine İsmail Gaspıralı Bey'in başlattığı usul-i cedit hareketine maddi destek vermiş, Doğu İslam dünyasının pozitif bilimlerle eğitim veren ilk Kız Mektebi'ni açarak, Türk dünyasının aydınlanmasına büyük katkılar sunmuştur. Rusça yayımlanan Kaspi'nin yanı sıra Hüseyinzade Ali Bey ve Ahmet Ağaoğlu yönetimindeki Hayat gazetesi ve Hüseyinzade Ali Bey'in yönetiminde çıkan Füyuzat dergisini desteklemiş, bu iyi süreli yayımla Türk dünyasına ve Azerbaycan aydınlanmasına büyük hizmetlerde bulunmuştur.